Czy naprawdę uczymy? – Nauczyciel jako przewodnik i inspirator w procesie uczenia się

Designed by Freepik

Jakiś czas temu uczestniczyłam w wykładzie mojego dobrego kolegi – nauczyciela akademickiego, który poruszał temat neurodydaktyki. Usłyszałam tam zdanie, które mocno zapadło mi w pamięć: „My, jako akademicy, nie nauczamy naszych studentów. To oni sami się uczą.” To zdanie zainspirowało mnie do ważnej refleksji — czy ja jako nauczyciel rzeczywiście uczę, czy może bardziej inspiruję moich studentów do samodzielnego uczenia się?

W neurodydaktyce podkreśla się, że kluczową rolę odgrywa motywacja wewnętrzna i aktywne zaangażowanie uczącego się. Mózg uczy się skutecznie tylko wtedy, gdy sam dostrzega sens i potrzebę zdobywania wiedzy, a nie jest jedynie biernym odbiorcą informacji. To przesunięcie z tradycyjnego nauczania na proces uczenia się wymaga od nauczyciela roli przewodnika i inspiratora, który wspiera samodzielność, ciekawość oraz kreatywność.

W świetle badań neurodydaktycznych, kluczowe znaczenie dla skutecznego uczenia się ma motywacja wewnętrzna oraz aktywne zaangażowanie uczącego się. Jak wskazuje Marzena Żylińska, mózg podejmuje trud nauki jedynie wtedy, gdy dostrzega w niej osobisty sens i potrzebę – uczeń musi odpowiadać sobie na pytania „dlaczego?” i „po co?” się uczy. W praktyce oznacza to, że nauka nakierowana wyłącznie na przygotowanie do testów, oparta na motywacji zewnętrznej, jest znacznie mniej efektywna niż uczenie się wynikające z ciekawości i fascynacji danym tematem. Proces ten aktywuje wydzielanie dopaminy, określanej jako hormon szczęścia, który dodatkowo wzmacnia motywację do zdobywania wiedzy. (Żylińska, 2013)

Badania prof. Geralda Hüthera, niemieckiego neurobiologa, potwierdzają, że dziecko uczy się najlepiej, kiedy czuje się bezpieczne, jest zaangażowane emocjonalnie i ma możliwość działania w sposób twórczy (Hüther, 1997). Aktywne metody pracy – takie jak uczenie się przez doświadczenie, eksperymenty czy ruch – angażują różne obszary mózgu i stymulują rozwój neuroplastyczności, a więc zdolność mózgu do tworzenia nowych połączeń neuronalnych. To właśnie doświadczenie i aktywny udział pozwalają uczniowi realnie przyswajać wiedzę, zamiast być jej biernym odbiorcą.

W modelu tym rola nauczyciela ulega wyraźnej zmianie: z osoby przekazującej wiedzę na przewodnika i inspiratora, który stwarza warunki do rozwoju autonomii, ciekawości i kreatywności uczniów. Entuzjazm i pasja nauczyciela, jak wyjaśniają mechanizmy neuronów lustrzanych, potrafią „zarażać” uczniów fascynacją przedmiotem, wspierając ich motywację wewnętrzną i chęć do samodzielnego poznawania świata. (Górny, 2024) Takie podejście – poparte badaniami z zakresu neuronauk i psychologii edukacyjnej – jest coraz szerzej uznawane za fundament skutecznej edukacji przyszłości.

Jako nauczyciel akademicki i tutor, który od wielu lat pracuje na styku teorii i praktyki, świadomie stosuję metody aktywizujące, takie jak praca zespołowa, projekty czy elementy gamifikacji, by pobudzać wewnętrzną motywację moich studentów. Wierzę, że prawdziwa edukacja to nie tylko przekazywanie wiedzy, ale przede wszystkim stworzenie przestrzeni do samodzielnego odkrywania, a tutoring jest idealnym narzędziem, by to osiągnąć.

Ten wspomniany na początku tego wpisu wykład przypomniał mi, że naszym – nauczycieli i tutorów - celem w dydaktyce nie jest „nauczać” w tradycyjnym sensie, lecz inspirować i wspierać proces uczenia się każdego ucznia z osobna – bo to właśnie oni, podejmując aktywny wysiłek, tworzą swoją wiedzę i umiejętności.

A jak Ty postrzegasz swoją rolę jako nauczyciel lub tutor? Czy raczej przekazujesz wiedzę, czy inspirujesz do samodzielnego odkrywania? Podziel się swoimi przemyśleniami i doświadczeniami w komentarzach — razem możemy zainicjować wartościową rozmowę o tym, jak skuteczniej i z pasją wspierać proces uczenia się!

Źródła i polecana literatura:

M. Żylińska, Neurodydaktyka. Nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi, Wydawnictwo Naukowe UMK, 2013

G. Hüther, „Biologie der Angst: Wie aus Stress Gefühle werden” (pol. „Biologia strachu”), Vandenhoeck & Ruprecht, 1997

D. Górny, Wykorzystanie wybranych założeń neurodydaktyki w warsztacie nauczyciela polonisty, Dydaktyka polonistyczna, nr 10 (19)/2024, http://dx.doi.org/10.15584/dyd.pol.19.2024.7